Urutan Tata Cara Mantu Adat Jawa

Urutan  Tata  Cara  Mantu  Adat  Jawa

Upacara pengantenan adat Jawa iku salah sijining upacara sakral adat Jawa sing duwe rangkeyan-rangkeyan upacara lan tata cara sing wis pakem. Upacara pengantenan iki nglambangake pertemuan antara penganten putri lan penganten kakung ing suasana sing khusus lan dilambangake dadi pasangan raja lan ratu.

Rangkeyan inti upacara umume diselenggaraake neng daleme penganten putri, lan sing dadi penyelenggara utawa tuan umah yaiku wong tua utawa kaluarga penganten putri nanging tetep dibantu kaluarga penganten kakung.

Rangkeyan upacara pengantenan adat Jawa iku beda-beda  miturut dhaerah uga diselenggaraake miturut kemampuan ekonomi sosial kaluargane.

1.      Nontoni

Menawa nyalari mau ditampa becik ateges calon penganten putri  isih sela lan wong tuwane sarujuk, wong tuwane bocah lanang banjur medhayoh menyang omahe calon penganten putri , saperlu weruh kaya apa bocah kuwi. Yen bocahe lanang bisa diajak bisa uga ora diajak. Nalika sing tuwa padha jagongan,calon  penganten putri didhawuhi ngladekake suguhan, ing kono tamu maspadakake (nontoni) bocah iku kanggo tetimbangan jodho apa ora. Yen perlu diajak omong-omong.

2.      Nakokake/Nembung/Nglamar

Upacara lamaran iku upacara kanggo nrima kaluarga calon penganten kakung neng daleme calon penganten putri. Upacara iki dadi tanda yen wong tua utawa kaluarga manten putri setuju yen putrine didadekake pasangan urip calon penganten kakung.Ing  acara lamaran iki biasane sekalian kanggo nentokake dina utawa tanggal penyelenggaraan rangkeyan upacara lanjutane, utamane tanggal pesta penganten.

3.      Pasang Tarub

Ing omahe calon penganten putri, kira-kira 3 dina ngarepake tempuking gawe, dipasangi tratag lan tarub. Wujude tarub yen biyen kudu nganggo bleketepe yaiku suwir-suwiran janur kuning, ing kiwa tengening korining tarub dipasangi tundhunan gedhang raja, tebu wulung, gegodhongan manca warna, lan ora lali cengkir gadhing lan godhonng waringin. Kabeh mau bisa diwaca dadi ukara bilih blakane nyuwun sumawuring nur Illahi kanthi pangajab penganten bisa kaya dene raja lan prameswarining nata kang nduweni antebing kalbu lan kencenging piker, anane rubeda manca warna tetep ora kurang sawiji apa, dene sing padha jagong sing keri (durung mantu utawa during dadi manten) padha kepengin.

4.      Siraman

Acara siraman iku sejatine upacara perlambang kanggo ngresikake jiwa calon penganten. Upacara iki diselenggaraake sedina sedurung ijab kabul lan dilakokake ing umah masing-masing calon manten, umume ing bagian umah sing radha terbuka kaya ing mburi umah utawa taman ngarepan umah. Sing nyiram pertama biasane wong tua calon manten banjur sedulur liyane uga pemaes.

5.      Midodareni

Tembung midodaren iku asale saka basa Jawa yaiku widodari utawa bidadari. Acara iki ngandung makna yen mbengi sakdurunge acara pengantenan iku, kabeh para widadari mudhun saka suwarga kanggo aweh pengestu uga kanggo pralambang yen sesuk ing acara utama, penganten putrine bakal ayu kaya widodari.

     Ing  acara iki penganten putri ora metu saka kamar wiwit jam 6 sore nganti tengah wengi lan dikancani dening sedulur-sedulur putrine sing ngancani sinambi aweh nasihat. Amargi penganten kakung lan kaluargane uga teka ing daleme penganten putri nanging calon penganten kakung urung diijinake ketemu langsung karo calon pasangane merga calon penganten putri urung diijinake metu saka kamar wiwit jam 6 sore. Rangkeyan acara ing wengi midodaren iki beda-beda saben dhaerah, kadhang ana sing barengake karo acara peningsetan lan srah srahan. Acara midodaren iki diselenggarakake mbengi bubar acara siraman. Sing teka ing acara iki seliyane kaluarga penganten putri uga tangga-tangga cedhak lan kanca-kanca penganten putri.

6.      Srah-srahan

Srah-srahan iku disebut ugo "asok tukon" yaiku pihak kakung nyerahake uba rampe lan biaya sing bakal kanggo ngleksanakake pesta pengantenan. Contone uba rampe iku beras, sayuran, pitik, jajan pasar lan liyo-liyane. Sakliyane iku sing paling penting ono ing papasrahan yaiku duwit sing tumprape pihak estri bakal dienggo mbiayai pas acara pesta penganten.

7.        Ijab Kobul

Ijab Kabul yaiku nang ngendi penganten lanang kuwi ngucapke janji ing ngarepe wong akeh kanggo saksi yen wong loro kuwi nikahe sah.

8.        Panggih

Sak rampunge acara ijab kabul (akad nikah)dileksanakake acara Panggih, ing acara iki kembang mayang digowo metu seko omah lan di delehake ing prapatan cedhak omah sing tujuanne kanggo ngusir roh jahat. Sakwise iku penganten putri ketemu (panggih) karo penganten kakung sak perlu nerusake upacara: Balang Suruh, Wiji Dadi, Pupuk, Sinduran, Timbang, Kacar-kucur, Dahar Klimah, Mertui lan Sungkeman. 

  

9.        Balangan Suruh

Upacara balangan suruh diselenggaraake dening pengantin putra lan putri kanthi gantian. Gantal kang digawa kanggo uncalan marang pengantin putra saking pengantin putri disebut gondhang kasih, Makna saka balangan suruh yaiku arupa pangarep-arep semoga kabeh alangan bakal ilang lan ngadohi akibat saka gantal kang diuntalna. Gantal digawe saka godhong suruh sing ditekuk mbentuk bunderan kang banjur disambungake karo benang putih utawa tenunab. Godhong suruh iku simbol menawa pengantin putri lan pengantin putra wis samesthine bebarengan.

10.  Ngidak Endhog

Upacara ngidak endhog diwiwiti dening juru paes, yaiku wong kang pagaweane kanggo ndandani penganten lan ngagem klambi penganten, karo njupuk endhog saka bokor, banjur diusapanaken marang bathuke penganten putra sing banjur penganten putra njaluk kanggo ngidak ing endhog. Ngidak endhog duweni makna seksual, yaiku penganten putra lan penganten wis pecah pamoripun.

11.   Wiji Dadi

Upacara iki dilakoni sawise acara ngidak endhok. Sawise acara ngidak endhog, penganten putri langsung wisuhi sikil penganten putra nggunakake banyu sing wis diwenehi kembang setaman. Ngumbah sikil iki artine pangarep-arep yen "wiji" sing bakal dimudhunaken adoh saka bebaya lan ndadekake turunane sing apik.

12.  Timbangan

Upacara timbangan dilakokaken sadurunge penganten putra lan penganten putri njagong ing kursi penganten. Upacara iki dilakokake kanthi dalan minangka: ramane penganten putri lungguh ing antarane penganten putri lan penganten putra. Penganten putra lungguh ing nduwur sikil tengene rama penganten putri, nalika penganten putri lungguh ing sikil kiwa. Tangan lorone rama dirangkulaken ing pundak penganten putri lan penganten putra. Bapak banjur ngandika yen loro-lorone imbang, lan bobote padha. Makna upacara timbangan yaiku arupa pangarep-arep menawa antarane penganten putri lan penganten putra bisa tansah imbang.

13.   Kacar-kucur

Carane penganten putra wutahaken raja sugih saka tas gombal, nalika penganten putrine njupuk kanthi gombal sindur kang diselehake ing pangkuane. Tas dhuwit ngemot recehan, beras kuning, kacang kawak, dhele kawak, kara, lan kembang telon (mawar, melati, kenanga utawa kanthil). Makna saka kacar kucur yaiku menehi tandha menawa penganten putra bakal tanggung jawab nggolet rejeki kanggo kulawargane. Raja sugih sing diwutahake kasebut ora oleh ana sing tibo, maknanipun supaya penganten putri nduweni kelakuan gemi, nastiti, surtini, lan ati-ati saking ngatur rejeki sing wis diwenehi dening bojone.

14.   Dulangan

Penganten sak lorone dhahar dulang-dulangan minangka pralambang penganten sak lorone arep urip susah lan seneng kanthi bebarengan.

15.   Sungkeman

Sungkeman yaiku upacara sing ditindakake kanthi cara penganten putri lan penganten putra lungguh nyekeli lan ngambung dengkule wong tuwane. Makna upacara sungkeman yaiku simbol saka wujude rasa hormat anak marang wong tuwane.

16.   Kirab

Upacara kirab arupa arak-arakan kang ana domas, cucuk lampah, lan kaluwarga cedhak untu njemput utawa ngiringi penganten kang arep metu saka panggonan panggih utawa arep mlebu panggonan Panggih. Kirab yaiku simbol panurmatan saking penganten putri lan penganten putra sing dianggep raja ing dina kang wis samesthine mengko bisa kanggo mimpin kulawargane kanthi apik.

17.  Jenang Sumsuman

Upacara jenang sumsuman dileksanakake sawise kabeh upacarane wis rampung. Ing tembung liyane, jenang sumsuman punika yaiku raos sukur amarga acarane mlaku kanthi aman lan selamet, ora kurang saka siji wae, lan kabeh ingkang sehat walafiat. Biasane jenang sumsuman dianakake ing wayah wengi, yaiku wengi sawise acara penganten.

18.  Boyongan/Ngunduh Manten

Disebut boyongan amarga penganten putri lan penganten putra dikawal dening kulawarga putri marang kulawarga putra kanthi bebarengan. Ngunduh manten dianakake ing umahe penganten putra. Biasane acara iki ora lengkap kaya ing acara kang dianakake ing panggonan penganten putri.